با پیشرفت فناوری و دستگاه‌های لپ‌تاپ، منابع تغذیه باتری نیز پیوسته در حال پیشرفت بوده و مشخصات فنی، ظرفیت، تکنولوژی‌های مورد استفاده در طراحی و قابلیت‌های آن‌ها نیز روز به روز با بهبود همراه شده و مزیت‌های بیشتری را در اختیار کاربران قرار می‌دهند، اما یکی از سؤالاتی که هنوز هم ذهن بسیاری را به خود درگیر کرده است نیاز به جدا نمودن باتری لپ‌تاپ هنگام اتصال مستقیم آن به پریز برق می‌باشد. آیا این عمل در حالت کلی توصیه شده و در صورت نادیده گرفتن می‌تواند منجر به خرابی باتری شود؟


در پاسخ باید گفت مهم نیست که شما چه اندازه به سلامت باتری لپ‌تاپ اهمیت می‌دهید، باتری دستگاه دوست‌داشتنی شما پس از گذشت مدت زمانی تحلیل رفته و از طول عمر و ظرفیت نهایی آن پیوسته کاسته می‌شود، بنابراین بهتر است تا به این سؤال پاسخ داده شود که رعایت چه نکاتی می‌توانند در جلوگیری از خرابی زود هنگام باتری و حفظ سلامتی آن برای مدت زمان بیشتر تأثیرگذار باشند! اگر هم‌اکنون به اینترنت و رسانه‌های گوناگون مراجعه کنید، اظهارنظرهای متناقض و بسیار گسترده‌ای را می‌توانید مشاهده کنید که برخی توصیه به جدا نمودن باتری لپ‌تاپ هنگام اتصال مستقیم لپ‌تاپ به پریز برق را کرده و برخی دیگر این عمل را غیرضروری دانسته‌اند. حتی کمپانی‌های فعال درزمینهٔ طراحی و توسعه دستگاه‌های لپ‌تاپ همچون اپل نیز با تغییر توصیه‌های مربوط به حداکثر رساندن سلامتی و طول عمر باتری بر این موضوع دامن زده و زمینه گمراه شدن هرچه بیشتر مصرف‌کنندگان را فراهم آورده‌اند، اما پاسخ مناسب چیست؟ پیش از پرداختن به ادامه مطلب بهتر است تا با نکاتی در مورد باتری‌های لیتیومی مورد استفاده در دستگاه‌های لپ‌تاپ آشنایی بیشتری پیدا کنیم.
باتری‌های لیتیومی قابل شارژ امروزه صنعت دستگاه‌های قابل حمل همچون تلفن‌های همراه هوشمند، دستگاه‌های لپ‌تاپ، اسپیکرهای بیسیم و ... را قبضه کرده و غیرممکن است که دستگاهی پرتابل در رده محصولات مصرف‌کنندگان را مشاهده کنید که از باتری یون لیتیومی (Li-ion) و یا لیتیومی پلیمر (LiPo) در طراحی و توسعه آن استفاده نشده باشد. باتری‌های لیتیومی با توجه به تکامل و درجه بلوغ آن‌ها گزینه بسیار اقتصادی و مطلوبی جهت استفاده در دستگاه‌های قابل حمل به شمار رفته و حتی با وجود محدودیت‌های خود، بازهم کفه ترازو به سمت نکات مثبت آن‌ها سنگینی می‌کند که این موضوع در گرایش هرچه بیشتر سازندگان وسایل الکترونیکی به سمت و سوی آن‌ها تأثیرگذار می‌باشد. باتری‌های لیتیومی برخلاف فناوری نسل پیشین آن‌ها، یعنی باتری‌های کادمیومی از مزیت بسیار قابل توجهی درزمینهٔ عدم شارژ بیش از ظرفیت یا عبارتی دیگر Overcharge بهره می‌برند. هنگامی‌که یک باتری لیتیومی به شارژ 100 درصد برسد، آدپتور شارژر به‌صورت کاملاً خودکار جریان را قطع کرده و دستگاه مستقیماً از پریز برق تغذیه می‌کند. در این حالت اگر شارژ باتری اندکی کاهش پیدا کند (به عنوان از 100 درصد به 99 درصد تحلیل رود)، شارژر مجدداً وارد مدار شده و به شارژ دوباره باتری پرداخته و این چرخه پیوسته ادامه پیدا می‌کند، بنابراین در حالت کلی، امکان آسیب رساندن به باتری‌های لیتیومی در صورت اتصال دائمی آن‌ها به برق وجود ندارد که این موضوع گواهی بر این است که متصل بودن لپ‌تاپ به پریز، بدون جدا نمودن باتری در بروز خرابی تأثیرگذار نیست (مگر در صورت بروز مشکلات گوناگون و شارژ بیش از اندازه باتری در نتیجه عدم قطع برق توسط شارژر و ... که می‌تواند به منفجر شدن باتری و بروز بعضاً حوادث ناگواری منتهی شود).
اگرچه باتری‌های لیتیومی از مشکل Overcharge رنج نمی‌برند، اما تمامی سازندگان و توسعه‌دهندگان متفق‌القول توصیه کرده‌اند که از شارژ 100 درصد و یا خالی شدن کامل باتری (شارژ 0 درصد) برای افزایش طول عمر آن خودداری کنید! باتری‌های لیتیومی از سیکل‌ها/دوره‌های محدودی در شارژ برخوردار بوده و میانگین این تعداد برابر با 500 بار اعلام شده است. این مهم بدان معنی است که اگر باتری یک مرتبه کاملاً از شارژ خالی شده و سپس مجدداً شارژ شود، یک سیکل از طول عمر آن کمتر شده و در صورت اتمام این تعداد، ظرفیت نهایی باتری با کاهش همراه می‌شود (به عبارتی دیگر باتری دیگر برخلاف قبل نمی‌تواند شارژ شده و دستگاه زودتر خالی می‌شود). توصیه‌های ارائه شده درزمینهٔ به حداکثر رساندن طول عمر باتری‌های لیتیومی متفاوت می‌باشند، اما دو نمونه از مهم‌ترین آن‌ها نگاه داشتن شارژ باتری در محدوده 30 تا 70 و یا 40 تا 80 درصد می‌باشد تا سیکل‌ها به هدر نرفته و باتری مدت زمانی بیشتری در وضعیت سلامت باقی بماند. همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد، در صورتی که لپ‌تاپ دائماً به پریز برق متصل باشد، هنگامی‌که شارژ باتری آن یک درصد کمتر شود، شارژر مجدداً وارد مدار شده و باتری را کامل شارژ می‌کند، بنابراین در این حالت توضیحات پاراگراف فعلی نقض شده و این عمل می‌تواند در کاهش وضعیت سلامتی باتری نیز تأثیرگذار باشد.
بسیاری از سازندگان باتری‌های لیتیومی توصیه کرده‌اند که در صورت عدم استفاده از منبع تغذیه، آن را 50 درصد شارژ کرده و سپس در مکانی با دمای مناسب قرار دهید. زیرا عدم استفاده طولانی مدت از باتری با شارژ 0 درصد می‌تواند اصطلاحاً به Flat شدن آن منتهی شده (عدم قبول شارژ توسط باتری در آینده) و این رفتار در صورت شارژ 100 درصد ممکن است به بروز مشکلات بعضاً جدی‌تری همچون آتش‌سوزی (در صورت تغییر دمای محیط و ...) منتهی شود. بر همین اساس در پاسخ به سؤال مطرح شده در این نوشته، پیشنهاد می‌شود اگر قصد دارید تا لپ‌تاپ را برای مدت زمانی طولانی مدت (به عنوان مثال چند روز) به پریز برق متصل کنید، بهتر است تا باتری را به اندازه 50 درصد شارژ کرده و سپس آن را جدا نمایید، اما اگر طراحی لپ‌تاپ به‌گونه‌ای باشد که باتری به‌صورت داخلی در ساختار آن به کار رفته و امکان جدا کردن آن وجود نداشت باشد باید چه چاره‌ای اندیشید؟
در این حالت متأسفانه کاری از دست شما برنیامده و بهتر است تا به نکات دیگری همچون دمای دستگاه اهمیت دهید! حرارت بالا را به‌گونه‌ای می‌توان دشمن شماره یک باتری‌های لیتیومی در نظر گرفت که در خرابی و یا کاهش زودهنگام طول عمر آن‌ها بسیار تأثیرگذار می‌باشد. هنگامی‌که لپ‌تاپ به پریز برق متصل شده است، اختلاف پتانسیل الکتریکی ایجاد شده در دو قطب مثبت و منفی باتری منجر به افزایش حرارت تولیدی شده و این موضوع نه تنها برای باتری، بلکه برای دیگر تراشه‌ها، پردازشگرها و به‌صورت کلی لپ‌تاپ نیز مضر می‌باشد، بنابراین توصیه می‌شود تا اگر امکان جدا نمودن باتری لپ‌تاپ وجود ندارد، هنگام شارژ و در عین حال استفاده سنگین از دستگاه (به عنوان مثال انجام بازی‌های رایانه‌ای)، به میزان حرارت تولیدی توجه ویژه‌ای داشته و حتماً از تجهیزات خنک‌کننده همچون کول پد (با قدرت مناسب) و ... استفاده نمایید. البته این توصیه حتی در صورت امکان جدا نمودن باتری نیز باید رعایت شده و مدنظر قرار داده شود.

در انتها باید خاطر نشان کرد که اگرچه خالی شدن باتری‌های لیتیومی و سپس شارژ کامل آن‌ها در حالت کلی توصیه نشده است، اما برای تنظیم دقت و کالیبراسیون باتری، انجام دوره‌ای این عمل هر ماه و یا هر دو ماه یک‌بار از جانب کمپانی‌هایی همچون اپل پیشنهاد شده است. بر هم خوردن دقت باتری می‌تواند در نمایش اشتباه میزان شارژ باقی‌مانده تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال ممکن است سیستم‌عامل ویندوز میزان شارژ باتری را 20 درصد نمایش دهد، اما در حقیقت شارژ 2 درصد بوده و دستگاه چند دقیقه بعد بدون نمایش هیچ‌گونه اخطاری ناگهان خاموش شود! در این حالت انجام فرآیند کالیبراسیون می‌تواند در تنظیم دوباره دقت تأثیرگذار باشد (برای کالیبراسیون صحیح باتری‌های لیتیومی یک مرتبه آن‌ها را کاملاً از شارژ خالی کنید، به گونه‌ای که دستگاه خاموش شود. سپس در همان حالت خاموش دستگاه را به برق متصل کرده و تا شارژ کامل (100 درصد) از روشن کردن آن خودداری کنید. در نهایت پس از اتمام کامل فرآیند شارژ دستگاه را از پریز برق جدا کرده و سپس آن را روشن کنید).
منبع: sakhtafzar.com